புருஷ ஸூக்தம்
ஸஹஸ்ர'ஷீர்ஷா புரு'ஷ: | ஸஹஸ்ராக்ஷ: ஸஹஸ்ர'பாத் |
ஸ பூமிம்' விஷ்வதோ' வ்ருத்வா | அத்ய'திஷ்டத்தஸாம்குளம் ||
புரு'ஷ ஏவேதக்^ம் ஸர்வம்'' | யத்பூதம் யச்ச பவ்யம்'' |
உதாம்ரு'தத்வ ஸ்யேஸா'ந: | யதந்நே'நாதிரோஹ'தி ||
ஏதாவா'நஸ்ய மஹிமா | அதோ ஜ்யாயாக்'ஷ்ச பூரு'ஷ: |
பாதோ''ஸ்ய விஷ்வா' பூதாநி' | த்ரிபாத'ஸ்யாம்ருதம்' திவி ||
த்ரிபாதூர்த்வ உதைத்புரு'ஷ: | பாதோ''ஸ்யேஹாப'வாத்புந:' |
ததோ விஷ்வண்-வ்ய'க்ராமத் | ஸாஸநாநஸநே அபி ||
தஸ்மா''த்விராட'ஜாயத | விராஜோ அதி பூரு'ஷ: |
ஸ ஜாதோ அத்ய'ரிச்யத | பஸ்சாத்-பூமிமதோ' புர: ||
யத்புரு'ஷேண ஹவிஷா'' | தேவா யஜ்ஞமத'ந்வத |
வஸந்தோ அ'ஸ்யாஸீதாச்யம்'' | க்ரீஷ்ம இத்மஷ்ஷரத்தவி: ||
ஸப்தாஸ்யா'ஸந்-பரிதய:' | த்ரி: ஸப்த ஸமித:' க்ருதா: |
தேவா யத்யஜ்ஞம் த'ந்வாநா: | அப'த்நந்-புரு'ஷம் பசும் ||
தம் யஜ்ஞம் பர்ஹிஷி ப்ரௌக்ஷந்' | புரு'ஷம் ஜாதம'க்ரத: |
தேந' தேவா அய'சந்த | ஸாத்யா ருஷ'யஷ்ச யே ||
தஸ்மா''த்யஜ்ஞாத்-ஸ'ர்வஹுத:' | ஸம்ப்ரு'தம் ப்ருஷதாச்யம் |
பஸூக்-ஸ்தாக்ஸ்ச'க்ரே வாயவ்யாந்' | ஆரண்யாந்-க்ராம்யாஷ்ச யே ||
தஸ்மா''த்யஜ்ஞாத்ஸ'ர்வஹுத:' | ருச: ஸாமா'நி சஜ்ஞிரே |
சம்தாக்ம்'ஸி சஜ்ஞிரே தஸ்மா''த் | யசுஸ்தஸ்மா'தஜாயத ||
தஸ்மாதஸ்வா' அஜாயந்த | யே கே சோ'பயாத'த: |
காவோ' ஹ சஜ்ஞிரே தஸ்மா''த் | தஸ்மா''ஜ்ஜாதா அ'ஜாவய:' ||
யத்புரு'ஷம் வ்ய'தது: | கதிதா வ்ய'கல்பயந் |
முகம் கிம'ஸ்ய கௌ பாஹூ | காவூரூ பாதா'வுச்யேதே ||
ப்ராஹ்மணோ''ஸ்ய முக'மாஸீத் | பாஹூ ரா'சந்ய:' க்ருத: |
ஊரூ தத'ஸ்ய யத்வைஸ்ய:' | பத்ப்யாகம் சூத்ரோ அ'ஜாயத: ||
சந்த்ரமா மந'ஸோ சாத: | சக்ஷோ: ஸூர்யோ' அஜாயத |
முகாதிந்த்ர'ஸ்சாக்நிஷ்ச' | ப்ராணாத்வாயுர'ஜாயத ||
நாப்யா' ஆஸீதந்தரி'க்ஷம் | ஷீர்ஷ்ணோ த்யௌ: ஸம'வர்தத |
பத்ப்யாம் பூமிர்திஸ ஸ்ரோத்ரா''த் | ததா' லோகாக்^ம் அக'ல்பயந் ||
வேதாஹமே'தம் புரு'ஷம் மஹாம்தம்'' | ஆதித்யவ'ர்ணம் தம'ஸஸ்து பாரே |
ஸர்வா'ணி ரூபாணி' விசித்ய தீர:| நாமா'நி க்ருத்வாபிவதந், யதாஸ்தே'' ||
தாதா புரஸ்தாத்யமு'தாஜஹார' | சக்ர: ப்ரவித்வாந்-ப்ரதிஸஸ்சத'ஸ்ர: |
தமேவம் வித்வாநம்ருத' இஹ ப'வதி | நாந்ய: பந்தா அய'நாய வித்யதே ||
யஜ்ஞேந' யஜ்ஞம'யசம்த தேவா: | தாநி தர்மா'ணி ப்ரதமாந்யா'ஸந் |
தே ஹ நாகம்' மஹிமாந:' ஸசந்தே | யத்ர பூர்வே' ஸாத்யாஸ்ஸந்தி' தேவா: ||
அத்ப்ய: ஸம்பூ'த: ப்ருதிவ்யை ரஸா''ச்ச | விஷ்வக'ர்மண: ஸம'வர்ததாதி' |
தஸ்ய த்வஷ்டா' விதத'த்ரூபமே'தி | தத்புரு'ஷஸ்ய விஷ்வமாசா'நமக்ரே ||
வேதாஹமேதம் புரு'ஷம் மஹாந்தம்'' | ஆதித்யவ'ர்ணம் தம'ஸ: பர'ஸ்தாத் |
தமேவம் வித்வாநம்ருத' இஹ ப'வதி | நாந்ய: பந்தா' வித்யதேய'நாய ||
ப்ரசாப'திஸ்சரதி கர்பே' அந்த: | அஜாய'மாநோ பஹுதா விசா'யதே |
தஸ்ய தீரா: பரி'சாநந்தி யோநிம்'' | மரீ'சீநாம் பதமிச்சந்தி வேதஸ: ||
யோ தேவேப்ய ஆத'பதி | யோ தேவாநாம்'' புரோஹி'த: |
பூர்வோ யோ தேவேப்யோ' ஜாத: | நமோ' ருசாய ப்ராஹ்ம'யே ||
ருசம்' ப்ராஹ்மம் ஜநய'ந்த: | தேவா அக்ரே தத'ப்ருவந் |
யஸ்த்வைவம் ப்ரா''ஹ்மணோ வித்யாத் | தஸ்ய தேவா அஸந் வஸே'' ||
ஹ்ரீஷ்ச' தே லக்ஷ்மீஷ்ச பத்ந்யௌ'' | அஹோராத்ரே பார்ஸ்வே |
நக்ஷ'த்ராணி ரூபம் | அஷ்விநௌ வ்யாத்தம்'' |
இஷ்டம் ம'நிஷாண | அமும் ம'நிஷாண | ஸர்வம்' மநிஷாண ||
தச்சம் யோராவ்ரு'ணீமஹே | காதும் யஜ்ஞாய' | காதும் யஜ்ஞப'தயே | தைவீ'' ஸ்வஸ்திர'ஸ்து ந: | ஸ்வஸ்திர்மாநு'ஷேப்ய: | ஊர்த்வம் சி'காது பேஷசம் | ஷம் நோ' அஸ்து த்விபதே'' | ஷம் சது'ஷ்பதே |
ஓம் ஷாம்திஃ ஷாம்திஃ ஷாம்தி:' ||
புருஷ ஸூக்தம்